Z artykułu dowiesz się m.in.:

1. Na czym polega wentylacja mechaniczna, co to dokładnie jest i jak działa.
    
2. Jak zrobić wentylację mechaniczną samemu (potrzebne materiały, rury, miejsca, w których znajdą się nawiewy)

Dodatkowo, odpowiadamy na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące wentylacji mechanicznej, w tym m.in.:

• Czy wentylacja mechaniczna wymaga pozwolenia na budowę, czy rozprowadza ciepło z kominka oraz ile prądu pobiera.
   
• Ile kosztuje tego typu rozwiązanie

Co to jest i jak działa wentylacja mechaniczna?

Wentylacja mechaniczna - co to dokładnie znaczy? Otóż najprościej definiując, jest to system wymiany powietrza przy wykorzystaniu dedykowanych wentylatorów. W tym przypadku to wentylator lub kilka wentylatorów odpowiada za wytworzenie w pomieszczeniu podciśnienia generującego przepływ powietrza. Czynniki atmosferyczne nie mają tutaj żadnego wpływu na proces, co eliminuje podstawową wadę, jaką obarczona jest wentylacja grawitacyjna – zmienność ciągu w kanałach wentylacyjnych wynikająca z wpływu pogody.

Fot.: Yanalya - Freepik.com

 

Działanie wentylacji mechanicznej (wymuszonej) opiera się na wykorzystaniu wentylatorów. Urządzenia te pozwalają na przepływ określonej ilości powietrza w ustalonym czasie. Duże podciśnienie, jakie generuje wentylator, sprawia dodatkowo, że powietrze może być efektywnie transportowane kanałami wentylacyjnymi o dowolnej długości i różnym przekroju, we wszystkich kierunkach.

O ile długość przewodów wentylacyjnych nie ma dla nas żadnego znaczenia, o tyle ich przekrój niesie ze sobą pewne ograniczenia. Ważne, aby kanał zapewniał ruch powietrza o prędkości 3-4 m/s, nie większej niż 5 m/s (powietrze poruszające się z większą prędkością generuje hałas).

Wentylacja mechaniczna – podstawowe rodzaje

Wśród systemów wentylacji mechanicznej możemy wyróżnić 4 podstawowe, z czego w domach jednorodzinnych powszechne zastosowanie znajdują jedynie dwa.

Wentylacja mechaniczna nawiewna

Ta opcja polecana jest do zastosowania wszędzie tam, gdzie możliwe jest swobodne wyjście na zewnątrz powietrza wtłoczonego wcześniej do pomieszczeń budynku. System wprowadza bowiem powietrze do wnętrza i naturalnie je wyprowadza – nadmiar powietrza usuwany jest poprzez okna, drzwi oraz nieszczelności różnego typu.

Fot.: Tarasov_Vl - Freepik.com

 

Ograniczeniem w przypadku wentylacji nawiewnej jest konieczność stosowania nagrzewnicy powietrza dla jego ogrzewania zimą (powietrze z zewnątrz musi być ogrzane do temperatury pokojowej), oraz filtrów zatrzymujących zanieczyszczenia powietrza i zapobiegających przedostawaniu się ich do pomieszczeń.

Wentylacja mechaniczna wywiewna (wyciągowa)

W sytuacji, gdy wentylatory jedynie usuwają powietrze z pomieszczeń, a ich napływ następuje poprzez nawiewniki – okienne i / lub ścienne – mamy do czynienia z wentylacją wywiewną. Najpopularniejszym przykładem takiego systemu będzie okap kuchenny, czy wentylatory w łazience (więcej na ten temat pisaliśmy w artykule Wentylacja w łazience – jaką wybrać?).

Fot.: Tovtynprodaction - Freepik.com

 

Połączeniem wentylacji wywiewnej i nawiewnej będzie sytuacja, w której zarówno wyciąg powietrza zużytego, jak i napływ świeżego wymuszać będą wentylatory. W takim przypadku mówić będziemy o wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, której z kolei szczególnym rodzajem jest wentylacja nawiewno-wywiewna z rekuperacją, o której piszemy w dalszej części artykułu.

A wracając do wentylacji wywiewnej. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że jest to system dość prosty w budowie i niewymagający rozbudowanej sieci kanałów wentylacyjnych oraz wysokich kominów wentylacyjnych. W związku z tym, że na system składa się najczęściej kilka niezależnych wentylatorów (najczęściej zaopatrzonych w odrębne czujniki, np. wilgotności powietrza), sterowanie wentylacją przebiega bezproblemowo i precyzyjnie.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna

O tym rozwiązaniu wspomnieliśmy już powyżej. System wymaga tutaj wykonania rozbudowanej sieci kanałów, a przy tym zastosowania także centrali wentylacyjnej. Opcja ta sprawdza się w wielu przypadkach, jednak jeśli chodzi o domy jednorodzinne, coraz szerszym zainteresowaniem cieszy się wentylacja nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z możliwością odzyskiwania ciepła (system z rekuperatorem)

Przeszliśmy do rodzaju wentylacji, która jest obecnie uznawana za najskuteczniejsze i najbardziej efektywne rozwiązanie. Wentylacja nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła to system wykorzystujący:

• czerpnię powietrza – element umieszczany w ścianie domu, podbitce dachowej lub w ogrodzie (element łączymy tutaj z wymiennikiem gruntowym, ogrzewającym przepływające powietrze zimą, a chłodzącym je latem); czerpnia odpowiedzialna jest za pobieranie powietrza z zewnątrz, powinna znajdować się najlepiej na północnej stronie domu, z dala od kominów, wyrzutni, ruchliwej ulicy, wylewki kanalizacyjnej, czerpnia w ogrodzie powinna znaleźć się w miejscu wolnym od zanieczyszczeń i zacienionym,
   
• wyrzutnię powietrza – element umieszczany najczęściej na dachu w formie komina lub w ścianie szczytowej budynku, wyrzucający zużyte powietrze,
   
• kanały wentylacyjne – najczęściej elementy wykonane z elastycznych przewodów aluminiowych lub też przewody polietylenowe; mogą posiadać izolację np. z wełny mineralnej,
   
• nawiewniki i wywiewniki – elementy montowane na końcach kanałów wentylacyjnych,
   
• rekuperator – centrala wentylacyjna z odzyskiem ciepła; najpopularniejszym rozwiązaniem są rekuperatory krzyżowe, składające się z dwóch wentylatorów (nawiewnego i wywiewnego) oraz wymiennika ciepła

Fot.: Dasteb - Freepik.com

 

Jak działa rekuperator?

Zimne powietrze z zewnątrz przechodzi przez wymiennik ciepła i ogrzewa się w ilości takiej samej, jak powietrze zużyte wewnątrz i wyprowadzane na zewnątrz (także poprzez wymiennik ciepła). Dokładnie to ciepłe powietrze wychodzące poza budynek ogrzewa te wprowadzane do pomieszczeń (gdy na dworze jest chłodniej niż w domu). To sposób na odzyskanie nawet 80% ciepła traconego w przypadku zastosowania innego typu wentylacji.

Wentylacja mechaniczna nawiewno – wywiewna z odzyskiem ciepła to m.in. możliwość filtrowania powietrza nawiewanego do pomieszczeń, ograniczenie ekspozycji na alergeny pochodzące z powietrza, oszczędności na ogrzewaniu, stała, w pełni kontrolowana wymiana powietrza, wysoki komfort klimatyczny w pomieszczeniach.

Decydując się na system wentylacji, zawsze wybieramy jedno rozwiązanie, tj. albo wentylację grawitacyjną, albo mechaniczną nawiewno-wywiewną. Łącząc systemy, zafundujemy sobie bowiem niekontrolowaną wymianę powietrza. Strumienie powietrza nie zostaną w ten sposób odpowiednio zrównoważone, a w przypadku rekuperacji – sprawność odzysku ciepła wyraźnie ucierpi. Jasno wskazują także na taką jednoznaczność przepisy (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie).

Wentylacja mechaniczna - jak ją zrobić samemu?

Poznaliśmy już systemy wentylacyjne w zakresie wentylacji mechanicznej. Pora odpowiedzieć sobie na pytanie, jak zrobić wydajną i sprawną wentylację? Jakie materiały będą potrzebne i co warto wiedzieć, wykonując prace montażowe?

Zacznijmy od tego, że montaż wentylacji powinien być uwzględniony już na etapie projektu budynku. W nowo budowanym domu najczęściej sięga się po centralną wentylację mechaniczną, z kolei w budynkach remontowanych / modernizowanych zaleca się stosowanie wentylacji zdecentralizowanej (lokalnej), prostszej w montażu.

Fot.: Mindandi - Freepik.com

 

Wykonanie projektu instalacji każdorazowo należy powierzyć fachowcom. Dokument uwzględniać będzie m.in. konieczność wykonania ewentualnych przekuć przez stropy, czy też obecność rur z wodą grzejną w przypadku ogrzewania podłogowego. Dodatkowo, w projekcie zawsze bierzemy pod uwagę liczbę mieszkańców domu (jedna osoba potrzebuje 20 m³ powietrza na godzinę), częstotliwość wymiany powietrza w konkretnych pomieszczeniach oraz to, czy w domu zamontowany będzie kominek. Jeśli zastanawiamy się, gdzie powinny znaleźć się nawiewy, miejsce montażu rekuperatora, a także czerpni i wyrzutni powietrza, informację na ten temat także znajdziemy w projekcie. Podobnie, jak zestawienie potrzebnych materiałów (jakie rury – przewody kanalizacyjne, anemostaty, sterowniki ręczne lub automatyczne, etc.).

Polecanym rozwiązaniem w przypadku wentylacji zdecentralizowanej są ścienne minirekuperatory montowane w poszczególnych pomieszczeniach. Ułatwieniem jest tutaj brak konieczności montowania sieci kanałów wentylacyjnych, bowiem wymiana powietrza dokonuje się w tym przypadku lokalnie, w każdym pomieszczeniu odrębnie. Inną, alternatywną propozycją będzie tutaj wentylacja zintegrowana z ramą okienną.

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła – montaż

Rekomenduje się, aby montaż wentylacji mechanicznej centralnej powierzyć fachowcom. Chodzi tutaj nie tylko o poprawnie wykonane prace, ale i prawidłową regulację systemu (specjalista będzie potrzebny przede wszystkim do pierwszego uruchomienia, ustawienia i przetestowania rekuperatora).

Fot.: Aspsvz - Freepik.com

 

1. Montaż wentylacji rozpoczynamy od rozprowadzenia kanałów wentylacyjnych zgodnie z założeniami projektu (etap stanu surowego budynku, po zamontowaniu okien i drzwi). Popularnym wyborem są tutaj rury ocynkowane sztywne z izolacją z wełny mineralnej o grubości 2 cm.
    
2. Dla poprowadzenia kanałów między pomieszczeniami lub z poddasza na parter konieczne będzie wykucie otworów w stropie i ścianach.
    
3. Nawiewne i wywiewne kanały wentylacyjne umieszczamy w narożnikach ścian i pod stropami, przykrywając następnie sufitem podwieszanym z płyt gipsowo – kartonowych.
    
4. Kanały możemy również rozprowadzić na poddaszu w przestrzeni pod kalenicą.
    
5. Zmiana kierunku kanału powinna być zawsze łagodna (nie więcej niż 45º).
6. 6.     Przewody wiodące z poddasza na parter prowadzimy wzdłuż połaci dachowej, bez ocieplenia (zabudowujemy podczas układania na poddaszu płyt gipsowo – kartonowych).
7. 7.     Wszystkie kanały przymocowujemy do ścian przy wykorzystaniu metalowych obejm.
8. 8.     Montujemy czerpnię i wyrzutnię (o szczegółach miejsca montażu wspominaliśmy już wcześniej).
9. 9.     Montujemy rekuperator zgodnie z instrukcją producenta. Warunki dla montażu to tutaj:

• pomieszczenie o panującej temperaturze powyżej 0ºC (ocieplone poddasze nieużytkowe, ocieplony garaż, kotłownia, pomieszczenie gospodarcze)
   
• możliwość łatwego dostępu do urządzenia
   
• skrzynka rozdzielcza za rekuperatorem (równoważy ciśnienie w kanałach wentylacyjnych, a elastyczna rura łącząca niweluje szumy)
   
• skrzynka zbiorcza przed rekuperatorem na kanałach odprowadzających

Jeśli wykonujemy wentylację zdecentralizowaną, nie musimy rozprowadzać sieci kanałów wentylacyjnych. Tutaj ograniczamy się do wykonania otworu w ścianie zewnętrznej pomieszczenia i podłączenia minirekuperatora do sieci elektrycznej.

Wentylacja mechaniczna – najczęstsze pytania

Fot.: Jofreepik - Freepik.com

 

Montaż wentylacji mechanicznej, przede wszystkim tej z rekuperatorem, wiąże się często z szeregiem pytań, jakie mają osoby, decydujące się na takie rozwiązanie. Poniżej odpowiadamy na najczęściej pojawiające się pytania i rozwiewamy kluczowe wątpliwości.

Czy wentylacja mechaniczna rozprowadza ciepło z kominka?

Jak podkreślają specjaliści, w większości domów niemożliwe jest połączenie systemów kominka i rekuperatora w jedną całość. Podstawowym ograniczeniem będzie tutaj gorące (zbyt gorące) powietrze pochodzące z kominka, które miałoby być rozprowadzane w systemie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła. Zrównoważoną wentylację zakłócać będzie również pobieranie przez kominek powietrza z pomieszczenia, w którym się znajduje. Kominek powinien w tym zakresie posiadać całkowicie niezależny system poboru powietrza do spalania z zewnątrz. Najczęściej poleca się, aby kominek stanowił odrębny od systemu wentylacji układ.

Należy w tym miejscu jednocześnie dodać, że dobrze zaprojektowany system wentylacji z rekuperacją zapewni dobrą dystrybucję ciepła z kominka w budynku (umożliwi to dokładnie ruch powietrza będący efektem działania systemu wentylacji z rekuperatorem).

Jeśli kominek pełni funkcję jedynie wspomagającego elementu grzewczego, zaopatrując się w dodatkowy wentylator kominkowy, wprowadzimy do obiegu świeżego powietrza powietrze recyrkulacyjne z przestrzeni grzewczej kominka. Efektywność rozprowadzania ciepła i wyrównywanie temperatur w poszczególnych pomieszczeniach zależeć tutaj będzie od wydajności wentylatora. Dla uzyskania takiego efektu konieczne będzie spełnienie szeregu wymogów, w tym m.in. sięgnięcie po szczelne przepustnice zwrotne wentylatora i rekuperatora, czy zastosowanie kanałów wentylacyjnych o większej odporności na wysoką temperaturę i o średnicy przeliczonej dla łącznego przepływu powietrza z centrali oraz z kominka. Gdzie ustawić w takiej sytuacji nawiewy? Dodatkową korzyść przyniesie ich ulokowanie w pobliżu zaworów termostatycznych grzejników.

Czy wentylacja mechaniczna wymaga pozwolenia na budowę?

Jak mówią przepisy ustawy Prawo budowlane (art. 29 ust. 1 pkt 27), pozwolenia na budowę nie wymaga wykonanie instalacji elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, klimatyzacyjnych i telekomunikacyjnych. Jak wynika z listy, montaż instalacji wentylacji mechanicznej będzie wymagał uzyskania pozwolenia. Wyjątek stanowić będą prace modernizacyjne. Pozwolenia na budowę nie będzie wymagać przekształcenie wentylacji grawitacyjnej na mechaniczną.

Gotowa instalacja wentylacyjna wymaga zatwierdzenia przez kominiarza (konieczny projekt podpisany przez inżyniera z uprawnieniami budowlanymi!).

Ile prądu pobiera wentylacja mechaniczna?

Na to, ile prądu pobiera wentylacja mechaniczna, wpływać będzie m.in. moc i wielkość wybranego przez nas rekuperatora oraz czas i prędkość jego pracy.

Jeśli chodzi o wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, przyjmuje się, że rekuperator zużywa 1,5 kW na 10 m² wentylowanej powierzchni.

Ile kosztuje wentylacja mechaniczna?

Cena, jaką przyjdzie nam zapłacić za wentylację grawitacyjną, to szacunkowo od 5 do 8 tys. zł (przy założeniu, że wykonujemy system dla domu o powierzchni 150 m²). W przypadku wentylacji mechanicznej bez odzysku koszt wykonania to już 10 do 15 tys. zł (dla wspomnianego budynku). Warto w tym miejscu pamiętać, że chcąc odpowiedzieć na pytanie, ile kosztuje wentylacja mechaniczna, trudno o jednoznaczną odpowiedź. Wiele zależeć będzie tutaj od wybranych materiałów i ich cen oraz kosztów robocizny. Cena usługi fachowca może być także wliczona w projekt instalacji lub konieczna do uiszczenia osobno.

Ile kosztuje wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła?

Przyjmuje się, że dobrej jakości rekuperator wraz z niezbędnymi akcesoriami i usługą montażu wydajnego systemu wentylacji mechanicznej to wydatek stanowiący 3 do 6% wartości inwestycji w dom.

A ile kosztuje eksploatacja wentylacji mechanicznej z rekuperatorem? Tutaj należy wziąć pod uwagę zarówno koszt związany ze zużyciem prądu przez urządzenie, jak i wydatki na wymianę filtrów (co kwartał), czy też na regularne przeglądy instalacji (serwisowanie raz na 2-3 lata). Szacuje się, że roczny koszt eksploatacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła waha się od 350 do 850 zł (w zależności od zużycia prądu oraz wykonania lub nie przeglądu instalacji).

 

Fot otwierające: Coffeekai - Freepik.com